រឿងនិទាន នាង ត្រល់មាស (ប្រវត្តិ សេះស កោះត្រល់ និង នាងស្រីស នៅកែប) នាសម័យបុរាណ នគរខ្មែរ និងនគរចិនមានព្រំដែនជាប់គ្នា។ ចិនពូកែណាស់ខាងតម្បាញសូត្រ។ ព្រះរាជាខ្មែរ និងពួកនាម៉ឺន តែងតែទិញក្រណាត់សូត្រទាំងនោះរាល់ឆ្នាំពុំដែលខាន។ នាង កែវស ជានារីម្នាក់ មានសម្រស់ស្អាតអស់លើស្រីទាំងពួងក្នុងភូមិ ហើយនាងពូកែខាងដេរប៉ាក់ និងតម្បាញ ហើយក្រណាត់សូត្ររបស់នាងរលោង និងក្រឡាល្អស្អាតណាស់។ ថ្ងៃមួយនាងបានចូលទៅក្នុងព្រៃ ដូចសព្វមួយដង ដើម្បី យករុក្ខជាតិ មកធ្វើជាល័ក្ខ ។ ពេលនោះនាងបានរើសបានដុំថ្មមួយដុំមានពណ៌ក្រហមឆ្អិនឆ្អៅ។ នាងបានយកមកសួរម្ដាយ ពេលនោះ ម្ដាយប្រាប់ថាវាជាដុំមាស។ នាងអរណាស់ មិនយកមាសនោះទៅលក់ទេ នាងបានយកវា មកធ្វើជាត្រល់ សម្រាប់តម្បាញ ។ មុនពេលដែលនាង ត្បាញនាងតែងតែសែន និង បែរបន់សូមកុំឲ្យសូត្រដាច់ និងជាប់បានល្អ ព្រមទាំងរលោងផងដែរ។ កំលាំងនៃការបួងសួងបានលឺដល់ព្រះពិស្ណុការដែលជាអាទិទេពនៃសិល្បៈ។ ទ្រង់ក៏ប្រទាននិងឲ្យពរដល់នាងតាមការប្រាថ្នា។ហេតុការណ៍ដ៏អស្ចារ្យ គឺនាងបោះត្រល់ ១ដង ត្បាញបានកន្លះកី ធ្វើអោយនាងអរផង ភ័យផង។ នាងបោះ ២ដងបាន ១កី ហើយក្រណាត់របស់នាងមានពណ៌ល្អ និងរលោង។ នាងបានយកទៅជូនម្ដាយ ម្ដាយនាងគាត់អរខ្លាំងណាស់ និងយកទៅលក់បានតម្លៃថ្លៃ រហូតបាន ក្លាយជាសេដ្ឋី សូត្រក្នុងខេត្តកំពត។ ព្រះរាជា ក៏ប្រទានងារ (នាងត្រល់មាស)។ ដំណឹងបានលឺដល់ក្រុងចិន ស្ដេចចិនបានបញ្ជាឲ្យបុត្រាទ្រង់មកស្ដីដណ្ដឹងនាងកែវស ដើម្បីយកនាងទៅនៅស្រុកចិនតាមប្ដី ធ្វើដូច នេះបាន ខ្មែរនៅតែទិញក្រណាត់ពីចិនរាល់ៗឆ្នាំដដែល។ ម្ដាយរបស់នាងបានសួរចិត្តកូនស្រីតែនាងមិនព្រម។ ព្រោះនាងមានចិត្តលើកំលោះមាណព ដែលជាអ្នកជ្រលក់ក្រណាត់និងជាមនុស្ស នៅជាមួយនាងតាំងពីនៅក្រីក្រ។ នាងគិតថា ចិនមានសិទ្ធិយកប្រពន្ធបួនដប់បាន ហើយគិតថាគ្មានវាសនាល្អទេសម្រាប់នាង។ ពាក្យបដិសេធន៍នេះ បានធ្វើឲ្យ ចិន មិនសប្បាយចិត្ត ក៏ទៅប្ដឹងស្ដេចខ្មែរ។ ទ្រង់មានបន្ទូលថា៖ រឿងអនាគតរបស់នរណា អ្នកនោះជាអ្នកសម្រេច ទ្រង់ជាស្ដេចគ្មានសិទ្ធិទេ។ ទ្រង់ក៏មិនចង់ឲ្យនាងទៅរស់នៅស្រុកចិនដែរបើនាងទៅ ខ្មែរនឹងបាត់អ្នកតម្បាញសូត្រមាសជារៀងរហូត។ រាជបុត្រចិនអង្គនោះ ក៏បានចុះមករកនាងដោយខ្លួនឯងឃើញនាងមានសម្បុរសស្អាតខុសពីនារីខ្មែរដទៃទៀតក៏កាន់តែមានចិត្តស្រឡាញ់ទ្វេដង ហើយទ្រង់ក៏មានបញ្ជាថា៖ យកទាំងមនុស្ស យកទាំងត្រល់។ ដោយដឹងពីល្បិចចិន នាងក៏បានរៀបការជាមួយចៅមាណព សុំព្រះ រាជប្រទានពីព្រះរាជាខ្មែរ។ ការណ៍នេះ កាន់តែធ្វើឲ្យ ចិន មានកំហឹងយ៉ាងខ្លាំង ក៏បានប្រើចោរសមុទ្រមកលួចត្រល់មាស និងចាប់នាងត្រល់មាស។ ភាពអសន្តិសុខ នៅក្នុងគ្រួសាររបស់នាងក៏កើតមានជារឿយៗ។ នាងក៏សុំម្ដាយទៅរស់នៅឆ្ងាយពីគេ ដើម្បីគេចចេញ ពីចោរទាំងនោះ ដោយរស់នៅធ្វើជាខ្ទមកណ្ដាលព្រៃ។ ពេលនាងត្បាញបាននាងឲ្យអ្នកបំរើ យកទៅឲ្យម្ដាយសម្រាប់ថ្វាយស្ដេច។ ចោរចិន ទាំងនោះតាមរកគ្រប់កន្លែងតែរកមិនឃើញ ជួនជាពេលមួយនោះ មានល្ខោនហ៊ីចិនមកសម្តែង អ្នកបំរើក៏បានឈប់មើលការសំដែង ដោយដៃមានបង្វេច ពណ៌មាសផ្លេកៗ ។ រំពេចនោះ ចិនដែលនិយាយ ខ្មែរមិនសូវច្បាស់នោះ សួរថា៖ បានទិញសំពត់ពីណាល្អយ៉ាងនេះ? អ្នកបម្រើភ្លេចខ្លួនក៏និយាយថា៖ ជារបស់អ្នកនាង កែវសរ ចិននោះ ក៏បានសួររកកន្លែងនាង កែវស រស់នៅ ដោយឲ្យមាស ១០០តំលឹង ។ អ្នកបម្រើក៏ឆ្លើយដឹងពីទីតាំង ដែលនាង ស រស់នៅ។រាត្រីដ៏រន្ធត់បានមកដល់ ចោរបានចូលឡោមព័ទ្ធខ្ទមរបស់នាង ដោយគប់ភ្លើងឆេះអស់រោងសត្វចិញ្ចឹម និងរោងតម្បាញ ដែលនាងកំពុងត្បាញ ធ្វើឲ្យរលាកដៃនិងខ្លួនរបស់នាងយ៉ាងដំណំ។ នាងបានស្រែកហៅប្ដីឲ្យជួយ ចៅមាណពរត់ខាងនេះផង ខាងនោះផង រត់យកប្រពន្ធពីក្នុងរោង និងរត់ទៅដោះលែងសត្វចិញ្ចឹម ពីក្រោលទាំងអស់ ឲ្យរត់ចេញពីភ្លើង ឮសម្រែកស្រែក អឺយកង និងសម្លេងស្រែកយំពេញព្រៃ។ រំពេចនោះ កូនសេះស របស់នាង ក៏រត់ចេញមកឈរហូរស្រក់ទឹកភ្នែកក្បែរនាង ដោយសារតែឃើញមេរបស់វាស្លាប់ក្នុងភ្លើង។ សម្រែកពួកចោរ ថាឲ្យចាប់នាង កែវស និងយកត្រល់ឲ្យបាន! ចៅមាណពក៏បានលើកនាង កែវស ឡើងជិះសេះរត់ទៅមុន រីឯចៅមាណពក៏បានចុះទូកបង្វែរដាន។ ចោរទាំងនោះបានចុះទូកតាមមាណព ដោយស្មានថា នាង កែវស ទៅជាមួយ។ ការប្រយុទ្ធក៏ចាប់មានឡើង នៅកណ្ដាលសមុទ្រ។ ទើបចោរទាំងនោះដឹងថា ចាញ់បោក ក៏បានបាញ់ព្រួញសម្លាប់ចៅមាណពនោះទៅ។ លុះនៅពេលព្រឹក ចោរក៏ទៅបាត់អស់ នាង កែវស បានរត់ទៅមាត់សមុទ្រ ជាមួយកូនសេះ រកមើលចៅមាណព តែ រកមិនឃើញសោះ នៅសល់តែបំណែកទូក និងប្រអប់ឈើមួយ ដែលអណ្ដែតជាប់មាត់ឆ្នេរ។ នាងបានបើកឡើង គឺជាត្រល់តម្បាញរបស់នាង នាងក៏ស្រែកយំយ៉ាងខ្លាំង។ នាងក៏បួងសួងថា៖ បើមានជាតិមុខមែននាង សូមជួបចៅមាណពជាប្ដី និងជាអ្នកតម្បាញ និងមានត្រល់មាស នេះនៅជាមួយនាងរហូត និងនៅជារបស់ខ្មែររហូត កុំឲ្យបាត់ទៅណា! បួងសួងរួចនាងក៏គប់ត្រល់មាសនោះ ចូលទៅក្នុងសមុទ្រហើយនាងក៏នាងដួលស្លាប់ទៅ។ ដោយកម្លាំង បួងសួង ត្រល់មាសនោះ ឲ្យក្លាយជាកោះធំមួយ រាងដូចត្រល់មកទល់សព្វថ្ងៃនេះ។ ដោយក្ដីគោរពដល់នាង ព្រះរាជាក្រោយៗ ទ្រង់ក៏បានសាងរូបនាង និងកូនសេះស សម្រាប់រំលឹកដល់សេចក្ដីស្មោះរបស់នាង ចំពោះស្វាមី និងមាតុប្រទេស៕
