ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ មានរឿងជាច្រើនដែលនៅតែជាអាថ៌កំបាំង និងរហូតមកដល់ពេលនេះ មនុស្សនៅតែមិនទាន់រកចម្លើយឃើញដដែល។ ស្របពេលជាមួយនឹងការអភិវឌ្ឍបច្ចេកវិទ្យាជឿនលឿន មនុស្សបានរកឃើញនូវរបស់ជាច្រើន ពោលគឺអ្វីៗដែលមនុស្សកាលពីជំនាន់បុរាណធ្លាប់ប្រើ និងជីវភាពនៃការរស់របស់ពួកគេនាសម័យនោះ។ ដោយឡែក តាមរយៈការសិក្សាស្រាវជ្រាវ អ្នកវិទ្យាសាស្ត្របានរកឃើញកំណប់ និងវត្ថុបុរាណជាច្រើនដែលមនុស្សជំនាន់ដើមបានបន្សល់ទុក ហើយបានយកវាមកដាក់ក្នុងសារៈមន្ទីរដើម្បីឲ្យមនុស្សជំនាន់ក្រោយបានស្គាល់។ ប៉ុន្ដែ ក្នុងចំណោមកំណប់ទាំងអស់នោះ អ្នកវិទ្យាសាស្ត្របានអះអាងថា នៅមានប្រមាណជា 30ទៀតដែលពួកគេរកមិនទាន់ឃើញ​ ហើយនេះគឺជាកំណប់ទាំងនោះបើយោងតាមប្រវត្តិសាស្ត្រ។ 1/ បន្ទប់ The Amber ប្រាសាទនេះ ត្រូវបានសាងសង់ឡើងក្នុងវិមាន Catherine Palace នៅសតវត្សទី18 ក្នុង Tsarskoe Selo ក្បែរ St. Petersburg ដែលបន្ទប់នោះមានពណ៌លឿង មានក្រម៉ាលាបក្រដាសប្រាក់ និងមានកញ្ចក់រួមជាមួយនឹងបន្ទះ ដែលបានកសាងឡើងពីបរិមាណ 1.000 ផោន (450 គីឡូក្រាម) នៃផ្កាកុលាប។ Tsarskoe Selo ត្រូវបានកាន់កាប់ដោយប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ក្នុងឆ្នាំ1941 កំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី2 ហើយបន្ទប់ និងសិល្បៈនានាត្រូវបានរុះរើ និងយកទៅប្រទេសអាល្លឺម៉ង់។ រហូតមកដល់ពេលនេះ យើងក៏បាត់ដំណឹងសូន្យឈឹងពីបន្ទប់នោះ។

2/ Sarcophagus of Menkaure ពីរ៉ាមីតរបស់ព្រះមហាក្សត្រអេហ្ស៊ីប Menkaure គឺតូចជាងគេបំផុតនៃសាជីជ្រុងបី ដែលត្រូវបានសាងសង់នៅហ្គីហារប្រហែលជា 4.500ឆ្នាំមុន។ ក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ1830 មន្ដ្រីយោធាអង់គ្លេស Howard Vyse បានរកឃើញពីរ៉ាមីតហ្គីហ្សា ដោយប្រើវិធីសាស្ត្របំផ្លិចបំផ្លាញ (ការប្រើគ្រឿងផ្ទុះ) ដើម្បីឆ្លងកាត់សំណង់នោះ។ ក្នុងចំនោមការរកឃើញរបស់គាត់នៅហ្គីហ្សា គឺជាការសាងសង់មួយដែលបានរកឃើញនៅក្នុងសាជីជ្រុងរបស់ Menkaure ដែរ ហើយលោក Vyse បានព្យាយាមដឹកជញ្ជូនវាទៅកាន់ប្រទេសអង់គ្លេសនៅឆ្នាំ 1838 នៅលើនាវាឈ្មួញឈ្មោះ Beatrice។ ជាអកុសលនាវានោះត្រូវបានលេច ហើយវត្ថុនោះក៏ត្រូវបានបាត់ចាប់ពីពេលនោះមក៕ 3/ ហិបនៃសម្ពន្ធមេត្រី យោងទៅតាមព្រះគម្ពីរហេព្រើរហិបនៃកតិកា សញ្ញានេះគឺជាហិបដែលមានចង្កៀង 10 ហើយហិបនេះ ត្រូវបានរក្សាទុកនៅក្នុងព្រះវិហារដែលត្រូវបានសាងសង់ឡើងដោយព្រះបាទសាឡូម៉ូន។ ទាក់ទងទៅនឹងព្រះវិហារនេះ ជួនកាលគេហៅថាប្រាសាទតូច ដែលវាគឺជាកន្លែងពិសិដ្ឋបំផុតនៅលើផែនដីសំរាប់ប្រជាជនយូដា ប៉ុន្ដែត្រូវបានបំផ្លាញនៅឆ្នាំ 587 មុនគ.ស។ នៅពេលកងទ័ពបាប៊ីឡូន ដែលដឹកនាំដោយស្ដេចនេប៊ូក្នេសាទី2 បានដណ្ដើមយកទីក្រុងយេរូសាឡិម ហើយបានបោសសំអាតទីក្រុងទាំងមូល ហិបនោះក៏ត្រូវបានបាត់។ [caption id="attachment_46687" align="alignnone" width="300"] the engineer who said the ark of the covenant was a giant capacitor on Images Of The Ark Of The Covenant - Broxtern Wallpaper and Pictures Collection[/caption] 4/ ដាវ Honjo Masamune Honjo Masamune គឺជាដាវដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយអ្នកបង្កើតដាវ GorōNyūdō Masamune (ឆ្នាំ1264 ដល់ឆ្នាំ1343) ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាដាវដ៏អស្ចារ្យបំផុតនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រជប៉ុន។ វាត្រូវបានគេដាក់ឈ្មោះតាមម្ចាស់របស់វាគឺ Honjo Shigenaga ដែលបានឈ្នះពានរង្វាន់ និងការសរសើរបន្ទាប់ពីទទួលបានជ័យជំនះក្នុងសតវត្សរ៍ទី16។ បន្តាប់មកដាវនោះត្រូវបានកាន់កាប់ដោយ Tokugawa Ieyasu ដែលជាមេដឹកនាំម្នាក់ ហើយក៏បានក្លាយខ្លួនទៅជាអធិរាជដំបូងនៃប្រទេសជប៉ុន បន្ទាប់ពីបានឈ្នះសង្គ្រាម ជាបន្តបន្ទាប់នៅសតវត្សទី 16។ ក្រោយមកទៀត ដាវនោះត្រូវបានរក្សាទុកដោយគ្រួសារ Tokugawa រហូតដល់ចុងបញ្ចប់នៃសង្គ្រាមលោកលើកទី2 ពោលគឺកំឡុងពេលការកាន់កាប់របស់អាមេរិកទៅលើជប៉ុន ហើយដាវនោះត្រូវបានប្រគល់ឲ្យអាជ្ញាធរអាមេរិក ព្រោះពួកគេមានការព្រួយបារម្ភថា ដាវនោះនឹងត្រូវបានប្រើជាអាវុធប្រឆាំងនឹងជនជាតិអាមេរិក។ បន្ទាប់ពីអាមេរិចរក្សាទុកដារនោះ វាពុំត្រូវបានបញ្ចេញម្ដងទៀតទេ។ 5/ ការបាត់បង់បណ្ណាល័យ Tsars របស់ទីក្រុងម៉ូស្គូ បណ្ណាល័យ Tsars របស់ទីក្រុងម៉ូស្គូមានផ្ទុកឯកសារក្រិចជាច្រើនតាំងពីសម័យបុរាណមក ក៏ដូចជាអត្ថបទជាច្រើនដែលសរសេរជាភាសាផ្សេងៗផងដែរ។ ថ្នាក់ដឹកនាំទីក្រុងម៉ូស្គូ ត្រូវបានគេសន្មត់ថាបានកសាងបណ្ណាល័យនេះឡើង ហើយបានក្លាយជាកន្លែងធំមួយនៅសតវត្សទី16។ ក្រោយមក មានការអះអាងថា Ivan IV ដែលគេស្គាល់ថា Ivan the Terrible (ឆ្នាំ 1530 ដល់ឆ្នាំ 1584) បានលាក់បាំងឯកសារនានាដែលទាក់ទងទៅនឹងបណ្ណាល័យនោះ បន្ទាប់មកមានការប៉ុនប៉ងជាច្រើនក្នុងរយៈពេលជាច្រើនសតវត្សចុងក្រោយនេះដើម្បីស្វែងរកបណ្ណាល័យដែលលាក់បាំងនោះ ប៉ុន្តែមកដល់ពេលនេះក្រុមអ្នកស្វែងរកពុំទទួលបានអ្វីឡើយ។ 6/ គ្រឿងអលង្ការរបស់ប្រទេសអៀរឡង់ ត្រូវបានលួចនៅក្នុងឆ្នាំ1907 ពី Dublin Castle “អលង្ការមាសអៀរឡង់” មិនជាប់ទាក់ទងនឹងពិធីគ្រងរាជសម្បត្តិណាមួយទេ និងមិនមានមកុដឡើយ។ ផ្ទុយទៅវិញពួកគេមានតារារតនភណ្ឌ ខ្សែក្រវ៉ាត់ពេជ្រ និងខ្សែកមាសចំនួនប្រាំ។ លោកអ័ររីដានបានសរសេរថា: «គ្រឿងអលង្ការ Patrick ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ 1783 ដើម្បីផ្តល់ជារង្វាន់ដល់អ្នកដែលមានឋានៈខ្ពស់នៅក្នុងប្រទេសអៀរឡង់ និងមិត្តភក្ដិជនជាតិអៀរឡង់ដែលត្រូវបានគេហៅថាជាដៃគូរបស់ពួកកតិក្រម ដែលគាំទ្ររដ្ឋាភិបាលរបស់ខ្លួន»។ ក្រោយមក ចក្រភពអង់គ្លេសបានគ្រប់គ្រងប្រទេសអៀរឡង់ ហើយគ្រឿងអលង្ការផ្សេងៗទៀតត្រូវបានបង្កើតឡើង។ គួរបញ្ជាក់ផងដែរថា គ្រឿងអលង្ការនេះត្រូវបានធ្វើពីត្បូងចំនួន 394គ្រាប់ដែលយកពីគ្រឿងអលង្ការរបស់ព្រះមហាក្សត្រ Charlotte។ លោក O’Riordan បាននិយាយថាគ្រឿងអលង្ការនេះក៏បានពីអធិរាជ Mughal និងអាចជាត្បូងដ៏មានតម្លៃដែលត្រូវបានផ្តល់ឱ្យដោយស្តេចស៊ុលតង់។ បន្ទាប់មក វាក៏ត្រូវបានបាត់ដំណឹងសូន្យឈឹង។ 7/ កំណាព្យរបស់ Sappho Sappho ត្រូវបានគេចាត់ទុកជាមនុស្សដែលមានកិត្តិយសខ្ពស់ក្នុងចំណោមជនជាតិក្រិកបុរាណ និងជាអ្នកនិពន្ធកំណាព្យម្នាក់។ ហើយថ្មីៗនេះផ្នែកពីរនៃកំណាព្យដែលមិនធ្លាប់ត្រូវបានបង្ហាញដោយ Sappho ពីមុនមក ត្រូវបានបង្ហើបដោយអ្នកឯកទេសខាងបុរាណវិទ្យារបស់សាកលវិទ្យាល័យ Oxford Dirk Obbink ដោយកំណាព្យមួយនិយាយអំពីបងប្អូនរបស់នាង ហើយមួយទៀតនិយាយអំពីសេចក្ដីស្រឡាញ់ដែលមិនចេះរីងស្ងួត។ ក្រោយមក កំណាព្យទាំងនោះត្រូវបានទិញដោយអ្នកប្រមូលទិញអនាមិកបិទបាំងពីផ្សារបុរាណ ហើយវាក៏ជាពេលដែលបាត់បង់ដែរ។ 8/ កំណប់ទ្រព្យរបស់ Bishop ដែលត្រូវបានលួចដោយចោរសមុទ្រ នៅឆ្នាំ1357 São Vicente បានធ្វើដំណើរពី Lisboa (ហៅថាលីប៊ូល) ទៅអ័ររុននៅបារាំងដោយនាំយករតនសម្បត្តិ ដែលទទួលបានពី Thibaud (Bishop de Castillon)។ រតនសម្បត្តិទាំងនោះរួមមាន មាស ប្រាក់ចិញ្ចៀន និងរតនភណ្ឌចានល្អៗផងដែរ។ ខណៈពេលកំពុងជិះទូកនៅក្បែរទីប្រជុំជនកាតាហ្គេណានៅសម័យអេស្ប៉ាញ ពួកគេត្រូវបានវាយប្រហារដោយនាវាចំបាំងពីរគ្រឿងដែលមានអាវុធប្រដាប់ដោយកាំភ្លើង ហើយនាវិកទាំងនោះបានរឹបអូសទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ពួកគេទៅអស់។ ក្រោយមក នាវាដឹកក្រុមចោរមួយគ្រឿង ដែលបញ្ជាដោយបុរសម្នាក់ឈ្មោះ តូនីញូបូបូក (មានន័យថាការផ្ទុះឆេះ រឺភ្លើងឆេះ) ត្រូវបានគេចាប់បាន ហើយរតនាសម្បត្តិទាំងនោះក៏ត្រូវបាតបង់ដូចគ្នា។ 9/ ពួកចៅក្រម ក្រុម “ចៅក្រមជំនុំជម្រះ” គឺជាផ្ទាំងគំនូមួយនៃបណ្ណាល័យជីនក្នុងសតវត្សរ៍ទី15 ដែលបានគូរដោយហ៊ូប៊ឺត និងចាវ៉ាន់អេកភី ហើយមានទីតាំងនៅវិហារ Saint Bavo ប្រទេសបែលហ្ស៊ិក។ បន្ទាប់មក គំនូនេះត្រូវបានលួចក្នុងឆ្នាំ 1934 ហើយមិនដែលត្រូវបានគេរកឃើញវិញទេ។ 10/ គ្រាប់ពេជ្រ The Florentine អ្នកប្រវត្ដិសាស្ដ្រម្នាក់ឈ្មោះ ហ្គរដុនប្រុកឃឺសេហ្វដ បានសរសេរក្នុងសៀវភៅមួយដែលមានចំណងជើងថា “ចក្រភពដែលមិនបានទទួលមរណភាព: ជីវិត និងពេលវេលានៃអូតូវ៉ុហាប់ប៊ឺគ” (Bloomsbury, 2007) ដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាត្បូងពេជ្រធំបំផុតនៃប្រភេទរបស់វានៅក្នុងពិភពលោក។ ដោយឡែក ដើមកំណើតនៃគ្រាប់ពេជ្រនេះ និងកន្លែងដែលរក្សាទុកវានាពេលបច្ចុប្បន្ននៅតែមិនមានភាពច្បាស់លាស់។ នៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ1918 គ្រាប់ពេជ្រ Florentine បានស្ថិតនៅក្នុងកម្មសិទ្ធិរបស់គ្រួសាររាជវង្ស Habsburg ដែលក្រោយមកត្រូវបានគេទម្លាក់ពីតំណែង បន្ទាប់ពីចក្រភពដែលពួកគេគ្រប់គ្រងមានដូចជា ប្រទេសអូទ្រីស និងហុងគ្រី បានបះបោរ ហើយចាញ់ក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី1។ បន្ទាប់មក គ្រួសាររាជវង្សនោះ បានរក្សាទុកត្បូងពេជ្រនៅក្នុងធនាគា Brook-Shepherd និងផ្ដល់សិទ្ធឲ្យមេធាវីម្នាក់ដែលមានឈ្មោះថា Bruno Steiner ជាអ្នកមើលថែ និងរក្សាទុករួមជាមួយនឹងគ្រឿងអលង្ការផ្សេងទៀត។ ក្រោយចប់សង្គ្រាម ដំណឹងរបស់មេធាវីនោះក៏បាត់សូន្យឈឹង ហើយគ្រាប់ពេជ្រ និងគ្រឿងអល្លង្ការផ្សេងទៀតក៏ត្រូវបានបាត់ដំណឹងដូចគ្នា។ ប្រភព៖ Khmer Note